Alzheimer stał się globalnym problemem naszych czasów.  Według „Światowego Raportu Alzheimer 2013” ponad 35 milionów osób na Świecie choruje na Alzheimera a liczba ta podwoi się do roku 2030 i wzrośnie 3 razy do roku 2050 do 115 milionów. 
Liczba ta jest szokująca tym bardziej, że nie znamy lekarstwa na tą straszną chorobę.  Utrata pamięci, tym bardziej twarzy naszych najbliższych jest najsmutniejsze. Czy chorzy na  Alzheimera przeżywają emocje? Czy  potrafią się cieszyć, smucić i czy odnaleźć możemy faktycznie tego prawdziwe źródło? Jak opiekunowie radzą sobie ze swoimi emocjami i skąd czerpią  motywację do codziennej pracy.

Zacznę od moich osobistych obserwacji. Pracuję na co dzień z osobami chorymi na Alzheimera i po moich dociekliwych obserwacjach ponad 150 naszych pensjonariuszy cierpiących na Alzheimera mam na ten temat wiele rozważań.

Czy faktycznie osoba chora nie rozpoznająca twarzy swoich bliskich odczuwa emocje i czy emocjonalne wspomnienia są w stanie powracać w formie odpowiednich emocji?

Kiedy bliscy odwiedzają swoich podopiecznych, chory reaguje uśmiechem i autentyczną radością pomimo tego, że nie potrafi przywołać imienia. Podczas rozmowy, jakże utrudnionej dla dwóch stron leją się łzy. Zdegradowana pamięć nie oznacza więc zaniku pamięci emocji z tą osobą związanych. Pensjonariusz potrafi denerwować się na widok nie mile widzianego bliskiego jak i cieszyć i zachwycać się pięknymi kwiatami. Przy rozmowie podczas terapii zajęciowych na tematy ich przeszłości bardzo często następuje poruszenie ale takie pozytywne, chęć opowiadania o swojej pracy, dzieciach, młodości. Zdają się zapamiętywać nie tylko to co było dobre ale i te ciężkie dla nich czasy. Podam przykład pensjonariuszki, gdzie podczas nagrywania filmiku mającego na celu wysłanie pozdrowień do najbliższych, zamiast słów: „Pozdrawiam Was serdecznie”, powiedziała: „Oddajcie mi ten dom który mi ukradliście” i powiedziała to bardzo stonowanym ale i przepełnionym żalem głosem. Tak więc to emocje wpływają na to co zapamiętują osoby chore na Alzheimera. 

Jeżeli widzę kobietę i mężczyznę trzymających się za ręce to wiem dlaczego się uśmiechają. Pomimo, że nie potrafią odtworzyć swoich zachowań w mowie to odczuwają emocje jak zdrowe osoby. Dlatego też uczę opiekunów podejścia do pensjonariuszy, aby pamiętali u uścisku dłoni, uśmiechu i przytulaniu bo zawsze dostaną zostanie do odwdzięczone.

Jakie jest podłoże naukowe, co badacze na ten temat mają do powiedzenia?

Elizabeth A. Kensinger z departamentu psychologii Uniwersytetu Harvard pisze o emocjach a pamięci w swojej publikacji: „Remembering Emotional Information: Effects of Aging and Alzheimer’s Disease”, że pacjenci z choroba Alzheimera bardzo często zachowują się normalnie w zadaniach, z którymi powiązani są emocjonalnie. Na poziomie nauronalnym stłumiona pamięć emocjonalna uwydatniona w chorobie Alzheimera ma swoje podłoże w degeneracji i dysfunkcji, które występuje w części limbicznej, włączając ciało migdałowate. Twierdzi, że pacjenci są więcej prawdopodobni przywołać informacje, jeżeli maja one podłoże bardziej negatywne emocjonalnie aniżeli neutralne. 

Pacjenci chorzy na Alzheimera mają problem z ostatnio wyuczonymi informacjami, ale badania doprowadzają do zapytania o to czy pacjenci są w stanie zapamiętywać emocjonalnie powiązane informacje (Locascio, Growdon, & Corkin, 1995).
Podsumowując, cierpiący na Alzheimera mają lepszą pamięć emocjonalną przywołując bardzo czyste dla nich obrazy z przeszłości. Tak więc uszkodzenie układu limbicznego nie wskazuje na utratę zdolności przeżywania emocji.

Jak reagują na utrudniony kontakt z pacjentem z powodu choroby opiekunowie? Skąd czerpią motywację?

Osoba opiekująca się chorymi na Alzheimera powinna mieć w sobie przede wszystkim wielką cierpliwość i chęć niesienia pomocy. Z jednej strony osoby bliskie powinny mieć większą motywację do opiekowania się w domu swoim najbliższym z przyczyn czysto emocjonalnych ale profesjonalny opiekun wybrał swój zawód i posiada naturalne predyspozycje do opieki. 

Magdalena Turek BA(Hons)
Studentka Psychologii Uniwersytetu SWPS Katowice