W Szczecinie miała miejsce ciekawa konferencja naukowa poświęcona tradycyjnemu rybołówstwu łodziowemu w regionie zachodniopomorskim. Zorganizowała ją samodzielna Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Szczecińskiego wspólnie z tamtejszymi siedmioma lokalnymi grupami rybackimi. Jej efektem jest m.in. publikacja książkowa pt. Tradycyjne rybołówstwo łodziowe w regionie zachodniopomorskim po roku 1945.
Konferencję naukową poprzedzały kilkuletnie przygotowania. Pomysł, aby naukowcy z Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej naszego uniwersytetu – opowiadał prof. dr hab. prof. Bogdan Matławski, kierownik Zakładu Pomorza i Skandynawii tejże Katedry – zajęli się badaniami wśród rybaków śródlądowych na Pomorzu Zachodnim po 1945 roku zrodził się jeszcze w roku 20011. Sam mieszkam nad Odrą, nad Regalicą, gdzie wyrastałem na co dzień z kulturą rybacką.
Pierwszy etap precyzowania tego pomysłu miał miejsce podczas I Regionalnego Konkursu „Smak ryb odrzańskich”, który odbył się w czerwcu 2012 roku w Żabnicy w gminie Gryfino w ramach „Żabnickiego Lata z Rybką”. Tam właśnie podjęto wstępne rozmowy z dr Jarosławem Rzepą, ówczesnym dyrektorem Wydziału Rolnictwa i Rybactwa Urzędu Marszałkowskiego w Szczecinie. Obecni tam byli także przedstawiciele Stowarzyszenia „Sieja” z Marianowa, którzy wyrazili zainteresowanie badaniami dotyczącymi rybaków.
Następnie, w listopadzie 2012 roku, zachodniopomorskie grupy rybackie zorganizowały w Dźwirzynie koło Kołobrzegu konferencję podsumowującą dotychczasową działalność na terenie województwa. Na tej konferencji znaleźliśmy się wspólnie z prof. Karolem Piaseckim, kierownikiem naszej Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej. Przedstawiłem tam założenia niezbędne do rozpoczęcia badań nad tradycyjnym rybactwem śródlądowym na Pomorzu Zachodnim po 1945 roku. Była to propozycja współpracy skierowana do Lokalnych Grup Rybackich.
Efektem tych rozmów, podjętych na konferencji i wcześniejszych dyskusjach, było oficjalne złożenie oferty przez Katedrę Etnologii i Antropologii Kulturowej US Lokalnym Grupom Rybackim Województwa Zachodniopomorskiego na projekt badawczy: Tradycyjne rybołówstwo łodziowe w rejonie zachodniopomorskim po 1945 roku. Nasza oferta prezentowała cel realizacji, pierwszego po 1945 roku, kompleksowego badania szeroko rozumianego etosu tradycyjnych rybaków łodziowych. Jego zaś nadrzędnym celem miało być ocalenie od zapomnienia, nie tylko sztuki i rzemiosła rybackiego powojennych pokoleń rybaków łodziowych śródlądowych i nadmorskich, ale także ich kultury, życia oraz specyfiki i ekonomii pracy.
Projekt zgodnie z umową zrealizowano we współpracy z Darłowską Lokalną Grupą Rybacką w dorzeczu Wieprzy, Grabowej i Unieści oraz Stowarzyszeniem „Kołobrzeska Lokalna Grupa Rybacka”, Mieleńską Grupą Rybacką, Stowarzyszeniem Lokalnej Grupy Rybackiej „Partnerstwo Drawy”, Stowarzyszeniem Lokalnej Grupy Rybackiej „Partnerstwo Jezior”, Stowarzyszeniem „Sieja” i Lokalnej Grupy Rybackiej „Zalew Szczeciński”.
W ramach projektu przeprowadzono badania w 52 gminach członkowskich siedmiu wymienionych Lokalnych Grup Rybackich – kontynuował prof. B. Matławski. Ponadto, jako dodatkowe zadanie badawcze naszej Katedry, przeprowadzono badania wśród rybaków odrzańskich zrzeszonych w Spółdzielni Rybackiej „Regalica” w Gryfinie.
Projekt współfinansowała Unia Europejska, ze środków finansowych Europejskiego Funduszu Rybackiego, zapewniająca inwestycje w zrównoważone rybołówstwo. Projekt współpracy został zrealizowany w ramach osi 4 programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój rybołówstwa i nadbrzeży obszarów rybackich 2007-2013”. Wsparcie na rzecz współpracy regionalnej i międzynarodowej, projekt współpracy lokalnych grup rybackich województwa zachodniopomorskiego pt. Tradycyjne rybołówstwo łodziowe w rejonie zachodniopomorskim po 1945 roku – badania i promocja.
Kilkumiesięczne badania wśród rybaków śródlądowych na Pomorzu Zachodnim prowadzili naukowcy Zakładu Pomorza i Skandynawii, Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Szczecińskiego. Wynikiem badań jest publikacja w formie monografii pt. „Tradycyjne rybołówstwo łodziowe w regionie zachodniopomorskim po 1945 r.” Jej nadrzędnym zadaniem jest ocalenie od zapomnienia nie tylko sztuki i rzemiosła rybackiego powojennych pokoleń rybaków łodziowych śródlądowych i nadmorskich, ale przede wszystkim ich kultury, życia oraz specyfiki i ekonomii pracy. W opracowaniu podkreśla się odchodzenie od tradycyjnych metod połowu ryb dzikich, które praktykowali rybacy, do wyspecjalizowanej formy hodowli ryb, to znaczy ich produkcji i przetwórstwa. Funkcjonują obecnie nowe pojęcia i określenia związane z tą formą pracy, m.in.: rybacy śródlądowi i nadmorscy, rybołówstwo i infrastruktura czy akwakultura
Zdaniem prof. dr hab. Karola Piaseckiego, kierownika Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Szczecińskiego przyjęło się uważać, że tradycyjne sposoby życia, gospodarowania, myślenia czy postrzegania świata odeszły już w niepamięć, bo się zestrzały, utraciły swoją wartość i w końcu stały się niepotrzebne. Nasze badania wykazały coś zupełnie innego. To prawda, że wiele spraw związanych z dawnym rybołówstwem łodziowym nieuchronnie odeszło już do świata wspomnień, ale wiele z nich przetrwało i jest wciąż dla kolejnych pokoleń rybaków i ich rodzin oraz mieszkańców regionu jest nieodłączną częścią życia i kultury. Mimo nieustannych przemian Pomorze Zachodnie kojarzy się i przez długie lata będzie kojarzyć się z łodziami wypływającymi na połów.
Autorzy publikacji poruszają bardzo różne zagadnienia. Niektóre z nich, na pierwszy rzut oka, niezwiązane są z tradycją czy rybołówstwem łodziowym. Ale to tylko pozór. Kiedy bowiem zestawimy poruszane w pracy tematy dostrzeżemy szeroki przekrój spraw związanych z tradycyjnym rybactwem i kulturą rybaków, od literatury pięknej inspirowanej tym tematem, po ocenę aktualnej sytuacji w gospodarce rybackiej w następstwie wstąpienia Polski do Unii Europejskiej i wreszcie zanik rybołówstwa przymorskiego.
Nasz praca omawia zarówno rolę rybołówstwa w dziedzictwie historyczno-kulturowym, jak i szczecińską kolekcję muzealną dotyczącą rybołówstwa oraz rolę samorządów lokalnych w kreowaniu racjonalnej gospodarki rybackiej, zaginione przestrzenie kulturowe i wyniki badań nad współczesną kulturą rybaków łodziowych.
Różnorodność poruszanych tematów dowodzi niezbicie, że tradycja w rybołówstwie splata się nierozerwalnie z dniem dzisiejszym i przenikając wiele dziedzin życia stanowi nadal niezbywalną wartość, czego niejednokrotnie doświadczyli uczestnicy naszych badań w kontekstach z rybakami.
Powstanie publikacji było możliwe dzięki życzliwości wielu osób, a nade wszystko dzięki Lokalnym Grupom Rybackim.
Rozmawiał i notował Leszek Wątróbski
leszek.watrobski@gmail.com
zdjęcie Prof. K. Piasecki (z lewej) i prof. B. Matławski (fot. Leszek Wątróbski)
Okładka książki „Tradycyjne rybołóstwo łodziwe …"
USD 
AUD 
CAD 
NZD 
EUR 
GBP 
