7 marca 1949 r. w więzieniu MBP na warszawskim Mokotowie władze komunistyczne wykonały karę śmierci na mjr. Hieronimie Dekutowskim „Zaporze”. Polecamy film dokumentalny i materiały Instytutu Pamięci Narodowej poświęcone jednemu z najbardziej niezłomnych dowódców polskiego podziemia niepodległościowego. Film jest przede wszystkim zapisem wspomnień podkomendnych mjr. „Zapory”, kolegów, przyjaciół i członków rodziny. Z ich opowieści wyłania się obraz człowieka wymagającego i upartego, a jednocześnie wrażliwego i tęskniącego za normalnym życiem.
Historie opowiadane przez dawnych podkomendnych Dekutowskiego uzupełniają liczne zdjęcia, dokumenty i animacje przedstawiające najważniejsze akcje „Zaporczyków”. Mjr Dekutowski, podobnie jak inni Żołnierze Wyklęci, skazany został przez komunistów na wieczną niepamięć. Powrócił jako bohater.
Polecamy etiudę fimową o Hieronimie Dekutowskim „Zaporze”
Major
Hieronim Dekutowski urodził się 24 września 1918 r. w Dzikowie, wsi która obecnie stanowi dzielnicę Tarnobrzega. Był najmłodszym z dziewięciorga dzieci Jana i Marii z d. Sudackiej. W szkole podstawowej i gimnazjum był zaangażowany w działalność harcerską, był także żarliwym katolikiem – należał do Sodalicji Mariańskiej. Po wybuchu wojny, 8 września 1939 r. opuścił Tarnobrzeg i udał się do Lwowa. 12 października dołączył do grupy wojskowej, na czele której stał gen. Bronisław Duch. Wraz z nią przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Uciekł z obozu i przedostał się do Francji, gdzie wstąpił do organizującej się armii polskiej, otrzymał przydział do 4. Pułku Piechoty.
Ukończył kurs podoficerski, a następnie rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Piechoty. Po klęsce Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Tam na początku 1941 r. ukończył z wyróżnieniem Szkołę Podchorążych w Dundee w Szkocji. W kwietniu 1942 r. zgłosił się ochotniczo do służby w kraju i wkrótce przeszedł kurs cichociemnych. 4 marca 1943 r. został zaprzysiężony i mianowany kapralem podchorążym.
Na kilka dni przed planowanym przerzutem do kraju przyjął pseudonim „Zapora”. Został zrzucony do kraju w nocy 16/17 września 1943 r. podczas akcji o kryptonimie „Neon 1”, na placówkę „Garnek” koło Wyszkowa. W pierwszej połowie października został przydzielony do Kedywu Okręgu Lublin AK. Początkowo służył w oddziale partyzanckim ppor. Tadeusza Kuncewicza „Podkowy” działającym w lasach zwierzynieckich. W listopadzie objął dowództwo wydzielonego z tego oddziału plutonu, którego bazą był bunkier na wzgórzu Łysiec koło Hoszni Ordynackiej. Oddział przeprowadził szereg udanych akcji w ramach przeciwdziałania akcji przesiedleńczej i germanizacyjnej.
8 stycznia 1944 r. został skierowany na Lubelszczyznę, gdzie stanął na czele Oddziału Dyspozycyjnego Kedywu i Komendy Kedywu Inspektoratu Rejonowego Lublin-Puławy. Od lutego do lipca oddział „Zapory” przeprowadził ponad 90 akcji zbrojnych przeciwko Niemcom i konfidentom.
Największą bitwę stoczył 24 maja 1944 r. w lesie koło Krężnicy Okrągłej w pobliżu Bełżyc. Podczas akcji „Burza” ppor. Dekutowski kierował ochroną sztabu Okręgu Lublin AK. 28 lipca rozwiązał oddział, a sam, obawiając się aresztowania, ukrywał się w Lublinie, Tarnobrzegu oraz w klasztorze w Borku Starym. W związku z nasilającymi się represjami NKWD i komunistycznego aparatu bezpieczeństwa, w styczniu 1945 r. „Zapora” wznowił działalność partyzancką – powołał pierwszy partyzancki oddział 8. pp Legionów do walki z sowieckim okupantem. Przeprowadził szereg akcji zbrojnych przeciwko funkcjonariuszom NKWD, UB, MO, ORMO oraz komunistycznym konfidentom.
Na wiosnę 1945 r. jego oddział liczył już ponad 300 żołnierzy. W czerwcu „Zapora” został dowódcą wszystkich oddziałów partyzanckich w Inspektoracie „Lublin” Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i otrzymał awans na stopień majora. Po ogłoszeniu amnestii przez władze komunistyczne, Dekutowski rozwiązał podległe mu oddziały, ale sam się nie ujawnił.
W październiku wraz z kilkunastoma podkomendnymi podjął nieudaną próbę przedostania się przez Czechy do alianckiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Po powrocie, na przełomie listopada i grudnia 1945 r. przystąpił do odtwarzania zgrupowania i podporządkował je Inspektoratowi Lublin Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.
Na przełomie lat 1945 i 1946 przeprowadził wiele akcji dywersyjnych i samoobrony w województwie lubelskim, rzeszowskim i kieleckim, w których, według oficjalnych wyliczeń, zginęło ponad 400 żołnierzy LWP (głównie KBW), ubeków i milicjantów, a także czerwonoarmistów.
Po wyborach w styczniu 1947 do Sejmu Ustawodawczego i ogłoszeniu w lutym amnestii, rozformował i ujawnił część oddziałów zgrupowania. W lutym 1947 formalnie zaprzestał prowadzenia akcji zbrojnych, które od pewnego czasu ograniczały się tylko do zaopatrywania oddziału i samoobrony.
22 czerwca 1947 ujawnił się, ale, zagrożony aresztowaniem, podjął, z kilkoma podkomendnymi, ponowną próbę przedostania się na Zachód. 15 września 1947 r. udał się do Katowic, a następnie do Nysy, gdzie prawdopodobnie został aresztowany. Został przewieziony do Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Będzinie, w którym przebywał do 23 października 1947. Następnie trafił do centralnego więzienia MBP w Warszawie na Mokotowie (ulica Rakowiecka). Od 19 września 1947 do 1 czerwca 1948 przechodził okrutne śledztwo. W dniach 3-15 listopada 1948 r. odbył się proces, zakończony wyrokiem siedmiokrotnej kary śmierci. Skierowane do prezydenta Bieruta prośby o łaskę zostały odrzucone. Podczas oczekiwanie na wykonanie wyroku, na przełomie stycznia i lutego 1949 r. Dekutowski podjął nieudaną próbę ucieczki z więzienia. Wyrok został wykonany 7 marca 1949 r. w podziemiach mokotowskiego więzienia, strzałem w tył głowy. Zwłoki „Zapory” i pozostałych zamordowanych zostały nocą przewiezione na Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera „Ł” – Łączka) i zrzucone do dołu. Szczątki zostały odnalezione przez IPN dopiero w sierpniu 2012 r. i zidentyfikowane drogą badań genetycznych. Uroczysty pogrzeb państwowy odbył się 27 września 2015 r. „Zapora” spoczął w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Hieronim Dekutowski został odznaczony Krzyżem Walecznych (1945 r.), czterokrotnie Medalem Wojska (1948 r.), Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (1964 r.), Krzyżem WiN (1989 r.), Krzyżem AK (1990 r.) i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2007 r.). W 1988 r. został pośmiertnie awansowany przez Prezydenta RP na Uchodźctwie do stopnia pułkownika. 23 maja 1994 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie unieważnił wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z roku 1948.
15 czerwca, w czasie 56. Sesji Rady Miejskiej w Bełżycach odbyło się między innymi głosowanie w sprawie wyrażenia zgody na wzniesienie w Bełżycach pomnika majora “Zapory”. Wniosek został złożony przez Stowarzyszenie Komitet Budowy Pomnika mjr. Hieronima Dekutowskiego. Decyzja była jednoznacznie pozytywna, wniosek poparło 12 Radnych z 12 biorących udział w głosowaniu. Jako Prezes Stowarzyszenia chcę gorąco podziękować, zarówno wszystkim Państwu Radnym za poparcie wniosku, jak również Panu Burmistrzowi za wyjście z inicjatywą “odmrożenia” idei budowy pomnika po kilkuletnim zawieszeniu tej sprawy.
Pieniądze na bełżycki pomnik można wpłacać na numer konta: PKO BP: 43 1020 3176 0000 5102 0294 9642
Źródła: ipn.gov.pl, pomnikzaporywbelzycach.com.pl
USD 
AUD 
CAD 
NZD 
EUR 
CHF 
GBP 
