O Polskiej Fundacji Kościuszkowskiej – rozmowa z prezesem dr. Leszkiem Markiem Krześniakiem

Wasza Fundacja powstała w roku 1990…

Została ustanowiona przez Towarzystwo Miłośników Maciejowic*, aby kultywować i propagować szeroko pojętą tradycję kościuszkowską, poczynając od umocnienia więzi łączących Polaków na całym świecie oraz do pobudzania ich aktywności w sferze kulturalnej i ekonomicznej.

W Polsce zdecydowana większość fundacji narodził się niestety bez pieniędzy. I to jest grzech pierworodny. Aby więc skutecznie działać musimy żebrać albo znaleźć sojuszników, którzy będą nas wspierać. Bez takiego wsparcia nie jesteśmy w stanie zrobić czegokolwiek sami. Mamy długą listę naszych współpracowników – takich instytucji, które biorą udział i nas wspomagają w różny sposób. Czasem coś podaruję, czasem pomogą coś załatwić. Naszym natomiast terenem działania i zainteresowania jest cały świat. Współpracujemy więc z ośrodkami polonijnymi na Wschodzie i Zachodzie, wspomagając naukę języka ojczystego i krzewiąc wiedzę o dzisiejszej Polsce, a także dziejach – ze szczególnym uwzględnieniem Tadeusza Kościuszki, stanowiącego uosobienie naszych wielkich tradycji narodowych, patriotycznych i demokratycznych. Organizujemy oraz inspirujemy imprezy kulturalno-oświatowe, ożywiając w ten sposób pamięć o sławnych Polakach w kraju i poza jego granicami. Uczestniczymy też w wielu akcjach charytatywnych i kulturalno-oświatowych na rzecz Polaków na Wschodzie.

Polska Fundacja Kościuszkowska organizuje też podróże historyczne dla Polaków…

… dla Polaków z kraju i zagranicy, szlakami Wielkich Polaków po Polsce, Białorusi, Ukrainie, Litwie oraz do miejsc związanych z Tadeuszem Kościuszką we Francji i Szwajcarii. Nasza Fundacja jest również organizatorem corocznych Międzynarodowych Sympozjów Kościuszkowskich oraz comiesięcznych spotkań w ramach Wszechnicy Kościuszkowskiej. Współpracujemy też ze szkołami noszącymi imię T. Kościuszki oraz stowarzyszeniami i instytucjami kultywującymi tradycję kościuszkowską. Fundacja nasza była jednym z budowniczych pomnika Tadeusza Kościuszki w Warszawie. Aktualnie usilnie zabiegamy o stworzenie wielkiego obrazu panoramicznego – Bitwy pod Maciejowicami. To będzie wielki obraz. Powstają już pierwsze szkice. Chcemy, aby ten ogromny obraz stał się wizytówką Maciejowic, tak jak Panorama Racławicka jest od lat wizytówką Wrocławia. Mamy już malarza, który będzie koordynował całość prac związanych z namalowaniem tej panoramy. Chcemy, aby miała ok. 100 metrów. Na polu pod Maciejowicami polegli kosynierzy spod Racławic. Chcemy zrobić na tej panoramie ich galerię. Mamy już kilka wstępnych portretów. Mimo dużych trudności, zabieramy się do panoramy bardzo poważnie – z myślą, aby ona możliwie szybko powstała. I szukamy sojuszników, którzy zechcieli by nam pomóc w tym przedsięwzięciu. Każdy może się w takiej panoramie upamiętnić i za odpowiednim datkiem zostanie umieszczony na panoramie.

Pochodzi Pan z Maciejowic**…

Tematyka kościuszkowska to moja rodzinna tradycja. Maciejowice mają światową markę, która jest ciągle nie wykorzystana. Występowaliśmy tam o powstanie dużego muzeum, ale ono nigdy nie dostało porządnych pieniędzy i nadal trwa jako lokalna placówka. Szkoda. Bo mając Kościuszkę i Maciejowice można by grać bardzo wysoko.

Wasza Fundacja jest organizatorem corocznych Międzynarodowych Sympozjów Kościuszkowskich…

Odbyło się ich już 40 i wszystkie były poświęcone szeroko rozumianej tematyce kościuszkowskiej oraz zagadnieniom historycznym związanym z historią Polski, ale nie tylko. Współpracujemy z organizacjami na całym świecie. W 1994 roku byliśmy inicjatorem upamiętnienia Tadeusza Kościuszki w St. Petersburgu, gdzie był więziony (1794–1796). Umieściliśmy tam tablicę z napisem po rosyjsku i po polsku. W roku 2004 upamiętniliśmy go także w Kosowie Poleskim koło Brześcia na Białorusi, gdzie urodził się i został ochrzczony Tadeusz Kościuszko i gdzie znajduje się niewielkie muzeum poświęcone jego osobie. Bardzo blisko współpracujemy z Muzeum Niepodległości w Warszawie. Odbywają się tam nasze sesje i spotkania Wszechnicy Kościuszkowskiej, organizowane od lat 12. Do tego jest zawsze albo jakaś oprawa artystyczna, koncert albo wystawa.

Wystawy? Proszę podać jakieś przykłady…

W ostatnim czasie organizowaliśmy dużo takich wystaw – m.in. „Telegramy patriotyczne”, gdzie zaprezentowaliśmy kolekcję telegramów zebrana przez pana Krzysztofa W. Lachowicza. Określenie „telegramy patriotyczne” jest terminem kolekcjonerskim obejmującym specyficzne, ozdobne formularze telegramów używanych przeważnie na terenie Wielkopolski. Zgromadzenie tych telegramów w XXI wieku wymagało licznych poszukiwań w antykwariatach w całym kraju, na aukcjach kolekcjonerskich oraz w internecie. Kolejną wystawę (2.II-8.V. 2024) – w Galerii Brama Bielańska Muzeum Niepodległości, poświęciliśmy Pawłowi Edmundowi Strzeleckiemu i Górze Kościuszki w Australii. Był to pierwszy publiczny pokaz całej kolekcji znaczków pocztowych polskich i australijskich, pocztówek, kopert z okolicznościowymi datownikami, plakietek, etykiet produktów i banknotów z nadrukami upamiętniającymi kolejne rocznice Pawła Strzeleckiego i odkrytej przez niego Góry Kościuszki. Byłem na niej w roku 2017. Niedawno też, z okazji 240. rocznicy nadania Tadeuszowi Kościuszce stopnia generała armii amerykańskiej, wspólnie z Muzeum Niepodległości w Warszawie zorganizowaliśmy wystawę „Tadeusz Kościuszko. Generał amerykański” obejmującą cykl 35 olejnych obrazów autorstwa Hakoba Mikaelyana, malarza z Armenii ukazujące Kościuszkę w przełomowych momentach jego życia. Z naszej inicjatywy powstała też kolekcja „Ludzie tradycji Kościuszkowskiej”, licząca 55 portretów, do czasów współczesnych.

Wasza Fundacja prowadzi również działalność wydawniczą…

… publikując różne książki i opracowania o tematyce historycznej i losach naszych rodaków. Wydaliśmy wiele pozycji unikatowych – np. z okazji ogłoszenia Roku Kościuszkowskiego przypadającą w 2017 roku. W 200 rocznicą śmierci Tadeusza Kościuszki, ukazały się „Spory o Tadeusza Kościuszkę w latach 1792-2016”. Była to obszerna i szczegółowa monografia autorstwa Longiny Ordon. Autorka wykonała olbrzymią, wieloletnią pracę, borykając się z różnorodnymi trudnościami wynikającymi przede wszystkim z ogromu materiału bibliograficznego, historiograficznego, literackiego, publicystycznego. Kolejną, zasługującą na uwagę pozycją była książka „O Tadeuszu Kościuszce i insurekcji wierszem” Marii Konopnickiej, zawierająca 42 wiersze, o tematyce kościuszkowskiej w tłumaczenia tych wierszy na języki białoruski i rosyjski. Książka stanowi duża pomoc dla nauczycieli w szkołach na Białorusi, gdyż pomoże dowiedzieć się o szczegółach działań powstańczych, o bohaterach powstania, o stosunku ludności Rzeczypospolitej do najeźdźców ze Wschodu i Zachodu oraz ich przywódców, zrozumieć wartości Polaków walczących o niepodległość przez 123 lata niewoli. Pierwsza prezentacja tej książki miała miejsce w grudniu 2014 w Muzeum Niepodległości w Warszawie na spotkaniu Wszechnicy Kościuszkowskiej.

Wasza Fundacja stymuluje działalność międzynarodową poprzez…

… m.in. poprzez udział w obchodach świąt narodowych. I tak np. 3 lipca br. uczestniczyliśmy w obchodach Święta Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Dlaczego w Polsce i Stanów Zjednoczonych? Bo jedną z ważnych osób, która się przyczyniła do uzyskania niepodległości był Tadeusz Kościuszko. Powszechni uważa się, że to właśnie jemu Stany Zjednoczone zawdzięczają swą niepodległość. I zrobiliśmy przemarsz od pomnika Regana, który jest na przeciwko ambasady amerykańskiej do Grobu Nieznanego Żołnierza znajdującego się na Placu Marszałka Piłsudskiego i dalej pod pomnik Tadeusza Kościuszki przy Placu Żelaznej Bramy i do Muzeum Niepodległości. Był to przemarsz z kolorowymi flagami amerykańskimi i polskimi. A 12 lipca zorganizowaliśmy Święto Narodowe Francji, także z flagami i z przemarszem ulicami Warszawy. Tego dnia odbył się także koncert piosenek francuskich. Ściśle współpracujemy ze Szwajcarią z Muzeum Kościuszki w Solurze.

Współpracujecie też z Kosciuszko Heritage Inc and the Polish Community z Sydney…

… ta australijska grupa zajmuje się m.in. promocją dokonań Generała Tadeusza Kościuszki i Pawła Strzeleckiego, który imieniem lidera o światowej sławie nazwał najwyższy szczyt Australii (Góra Kościuszki). Nasi przyjaciele z Sydney organizują imprezy kulturalne, które odbywają się w Jindabyne, Cooma i w wielu innych miejscach. Korzystają z radia, prasy i internetu w popularyzowaniu wielkich indywidualności historycznych i dokumentujących. Promują wkład wybitnych osobistości, w tym polskich imigrantów, w historię i dziedzictwo kulturowe Australii. W ubiegłym roku obchodziliśmy 150 rocznicę śmierci Strzeleckiego i na tę rocznicę przyjechał do Polski zespół aborygenów, spod góry Kościuszki, któremu zorganizowałem dwa duże koncerty po 500 osób. Spotkałem się z nimi też wcześniej – w roku 2017, kiedy obchodziliśmy Rok Tadeusza Kościuszki. Ci aborygeni to tradycyjni strażnicy tej świętej, dla nich, góry. Tam wynikła kwestia odzyskania ich ojczystego języka i … w związku z tym, zmiany nazwy góry. I doszliśmy z nimi do porozumienia w sprawie zachowania dawnej nazwy. I oni obiecali, że przyjmą ducha Kościuszki do duchów swoich przodków. Uznali Kościuszkę za przyjazną im duszę, wiedząc, że walczył on z niewolnictwem. W kwestii bowiem stosunku do niewolników oraz Indian Kościuszko daleko wyprzedzał swoją epokę, popierając własne przekonania bardzo konkretnymi czynami. Zapisał w swoim testamencie część majątku na wykupienie niewolników należących do jego kilku amerykańskich znajomych, w tym m.in. do Thomasa Jeffersona. Kościuszko wyraźnie zaznaczył też, że pieniądze te powinny zostać przeznaczone na kształcenie uwolnionych ludzi. Także niedawno odwiedziła nas niewielka grupka młodzieży z Australii, która występowała na konkursie zorganizowanym przez IPN. Nasi goście pojechali m.in. do Lublina, gdzie jest dworek Kościuszki, odwiedzili też Maciejowice i Kraków.

Nad czym obecnie koncentrują się prace Fundacji?

Przygotowujemy się aktualnie do 41 Sympozjum Kościuszkowskiego, które odbędzie się w październiku br. w Maciejowicach, Warszawie, Garwolinie, Żelechowie, Sobolewie. W każdej z wymienionych miejscowości zorganizowane będą oddzielne sesje.

Życzę więc owocnych przygotowań i dziękuję za rozmowę.

rozmawiał Leszek Wątróbski

PFK współpracuje z Kosciuszko Heritage Inc and the Polish Community z Sydney (zajmującą się m.in. promocją dokonań Tadeusza Kościuszki i Pawła Strzeleckiego).

* Towarzystwo Miłośników Maciejowic powstało w 1969 r. z inicjatywy płk. Stefana Roli, Marii Zofii Kowalewskiej i Leszka Marka Krześniaka. Od początku głównym celem była popularyzacja tradycji kościuszkowskiej, ale także działanie na rzecz rozwoju lokalnej społeczności.

**Maciejowice leżą 80 km od Warszawy nad Okrzejką, dopływem Wisły, na południowym krańcu województwa mazowieckiego i wchodzą w skład powiatu garwolińskiego. Historycznie Maciejowice położone są w dawnym województwie sandomierskim. Bitwa pod Maciejowicami stoczona została 10 października 1794 roku pomiędzy wojskami polskimi dowodzonymi przez gen. Tadeusza Kościuszkę (naczelnika insurekcji) – a wojskami rosyjskimi pod dowództwem gen. Fiodora Denisowa i Iwana Fersena, i zakończyła się klęską wojsk powstańczych i wzięciem do niewoli rannego dyktatora powstania.

Polska Fundacja Kościuszkowska
konto bankowe: Alior Bank PL 08 2490 0005 0000 4500 7541 8025
www.pfk.waw.pl
poczta@pfk.waw.pl
tel.: +48 602 175 238