Spotkanie w Pszczelniku w Dzień Zaduszny poświęcone pamięci lotników litewskich

W sobotę 2 listopada obchodzone jest w Kościele święto liturgiczne poświęcone zmarłym, które jest treściowo połączone z poprzedzającą go uroczystością Wszystkich Świętych obchodzoną 1 listopada. Zaduszki wywodzą się z obrzędowości przedchrześcijańskiej, a w Kościele dzień Zaduszny jest wyrazem przekonania o obcowaniu świętych, życiu wiecznym oraz skuteczności modlitwy wstawienniczej.

W takim też celu, w imieniu Ambasady Republiki Litewskiej w Polsce, za sprawą Konsulatu Honorowego RL w Szczecinie, przybyła grupa przyjaciół Litwy do Pszczelnika, aby uczcić pamięć dwóch litewskich bohaterów – lotników Steponasa Dariusa i Stasysa Girenasa. Ci dwaj lotnicy, którzy tam tragicznie zginęli w roku 1933, wystartowali z Nowego Jorku z zamiarem pokonania trasy liczącej ponad 7 tys. km i pobicia rekordu długości lotu bez międzylądowania.

Zebrani pod pomnikiem w Pszczelniku, upamiętniającym ten bohaterski ich czyn, oddali im szacunek przez modlitwę, zapalenie symbolicznego znicza i złożenie kwiatów. Nie zabrakło też okolicznych przemówień. Jako pierwszy głos zabrał główny organizator spotkania – konsul honorowy RL w Szczecinie Wiesław Wierzchoś, który powiedział m.in.: .

..w tym szczególnym dniu, dniu Zadusznym, w imieniu Ambasady Republiki Litewskiej i Honorowego Konsulatu Republiki Litewskiej w Szczecinie spotykamy się w Pszczelniku, praktycznie od 1990 roku, aby oddać cześć i hołd naszym litewskim lotnikom i bohaterom, którzy tragicznie zakończyli tutaj, w roku 1933, swój lot… który jednak, jak to się powszechnie przyjęło nadal trwa.

Pszczelnik odwiedzały też wszystkie najważniejsze osobistości życia politycznego Litwy. Kwiaty w Pszczelniku składali:
Vytautas Landsbergis, głowa państwa litewskiego (1990–1992) uznany ustawowo w roku 2022 za pierwszego przywódcę niepodległej od 1990 Litwy; Algirdas Brazauskas, prezydent Litwy (1993–1998 i premier (2001–2006); Valdas Adamkus, litewski i amerykański polityk, prezydent Litwy (1998–2003 oraz 2004–2009); Dalia Grybauskaitė, prezydent Litwy (2009–2019) będąca pierwszą kobietą na tym stanowisku; Gitanas Nausėda, prezydent Litwy (od 2019) ekonomista, bankowiec, nauczyciel akademicki i polityk.

Pszczelnik to także szczególne miejsce dla Myśliborza, bo w tym dniu jego burmistrz Piotr Sobolewski został odznaczony najwyższym odznaczeniem litewskim – Krzyżem Kawalerskim za zasługi dla Litwy nadanym mu przez prezydenta RL Gitanasa Nausedy.

Wspominamy pamięć lotników nie tylko w lipcu, w rocznicę katastrofy, ale także oddajemy im cześć w Dniu Zadusznym, modląc się za ich dusze. Oddajemy w ten sposób duży szacunek tym bohaterom, którzy praktycznie rozsławiają nie tylko Litwę, ale i Polskę. Nasz region jest dla Litwy szczególny, także z powodu dziedzictwa komandora (lit. jūrų kapitonas) Anatas’a Kaškelis’a, pierwszego dowódcy Marynarki Wojennej Litwy. Jest on bowiem kluczową postacią w historii litewskiej marynarki wojennej i odegrał w niej istotną rolę jako dowódca okrętu wojskowego „Prezidentas Smetona”. Jego zaangażowanie miało ogromny wpływ na współczesną marynarkę obronną Litwy, jak i na litewską Gwardię Narodową.

W tym roku przypada 80. rocznica śmierci komandora i wciąż owiane tajemnicą jest jego miejsce spoczynku. Ostatnie badania wskazywały, że zmarł w 1944 roku. Efektem naszych starań jest oficjalne potwierdzenie miejsca spoczynku komandora z Archiwalnej Księgi Zmarłych. Juz wiemy, że faktycznie został pochowany w Świdwinie.

Kolejnym mówcą był burmistrz Myśliborza Piotr Sobolewski, który skierował podziękowania za zorganizowanie tego spotkanie konsulowi honorowemu RL w Szczecinie Wiesławowi Wierzchosiowi, wielkiemu przyjacielowi Myśliborza, co podkreśliła Rada Miejska przyznając mu medal Zasłużony dla Ziemi Myśliborskiej.

Burmistrz przedstawił też nową inicjatywę zmiany formatu spotkań z z „1 L” na „2 L” – czyli nie tylko „lipiec” ale i „listopad”. Te dwa miesiące zaczynają się taką samą literą „L” – powiedział Piotr Sobolewski

… i w obu tych miesiącach spotykamy się tu wspólnie – w lipcu w rocznicę śmierci bohaterskich lotników litewskich, w zupełnie innej przestrzeni, gdzie konteksty są z bardzo wysokiej rangi politycznej i dyplomacji. A dziś, w listopadzie, tak bardziej kameralnie, w kontekście człowieczego losu, w miejsce, w którym zakończyło się życie doczesne, a zaczęło się życie wieczne. To jest kolejny kontekst kultury pamięci chrześcijańskiej, kultury europejskiej, w chrześcijańskim wezwaniu i modlitwie ujmują w swoich słowach. A jest to niewątpliwie ważny aspekt tego naszego spotkania tu w Pszczelniku. My Myśliborzanie i mieszkańcy Pszczelnika, jesteśmy skromnymi strażnikami tego miejsca, jako części naszej bardzo ważnej lokalnej historii, chociaż to wieka międzynarodowa rzecz. Nasze tu spotkania mają wartość samą w sobie. Są to przecież spotkania przyjaciół, których wiąże i spaja historia tragicznej śmierci bohaterskich lotników litewskich Steponasa Dariusa i Stasysa Girenasa. I to powoduje rzeczywiście, że ten lot nadal trwa i przynosi ciągle coś nowego, przynosi nowe relacje, nową wymianę myśli, spotkania z owymi ludźmi, ale przede wszystkim ze starymi przyjaciółmi, co nas bardzo cieszy. Żyjemy dziś w czwartym pokoleniu pamiętającym i przywołującym losy bohaterskich lotników litewskich. Niedługo przed nam setna rocznica tego niezwykłego lotu. Moim życzeniem jest, abyśmy wszyscy mogli spotkać się w tym miejscu – w rocznicę przelotu nad Atlantykiem dwóch bohaterskich mężczyzn związanych na zawsze więzami przyjaźni z myślą o swoim narodzie i o swoim kraju, których i Polacy otaczają swymi myślami i czczą.

Kolejne ciekawe wątki rozwinął Krzysztof Męciński – dyrektor szczecińskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Powiedział on m.in.: Mam zaszczyt i honor reprezentować instytucję, która w swojej nazwie ma słowo „pamięć” odnoszącą się nie tylko do naszych, polskich bohaterów, bohaterów Państwa Polskiego. Bo w obszarze działania Instytutu Pamięci Narodowej, w strukturze organizacyjnej Instytutu, mamy też Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa. Biuro to zajmuje się pamięcią i miejscami pamięci znajdujących się na terenie Rzeczpospolitej i dotyczących nie tylko obywateli naszego państwa. Stąd moja obecność w Pszczelniku dzisiaj. I uważam, że jest to bardzo ważne, aby pamiętać o takich osobach jak Steponas Darius i Stasys Girenas, którzy tu właśnie zakończyli swoje życie. Uważam również, że to miejsce jest taką płaszczyzną budowanie dobrych relacji między naszymi państwami, za co dziękuję Panu Konsulowi, który od wielu już lat pogłębia przyjaźń polsko-litewską. W szczecińskiej katedrze jest bardzo ważna tablica upamiętniająca lotników litewskich. I teraz podejmowane działania związane z 80. rocznicą śmierci komandora Anatasa Kaškelisa, który został pochowany w Świdwinie w 1944 roku. I który był twórcą marynarki wojennej Litwy. Jest to kolejny znak pamięci o litewskim bohaterze na terenie naszego województwa.

* * *

Były też modlitwy za dusze bohaterskich lotników, którym przewodniczyli miejscowi księża: dziekan Jerzy Tobiasz, prałat Aleksander Jaszczur i proboszcz Stanisław Rębaliński. W uroczystościach zadusznych w Pszczelniku wzięli też licznie udział samorządowcy myśliborscy – m.in.: Bożena Srokowska – przewodnicząca Rady Miasta Myślibórz, Katarzyna Królak – sekretarz Miasta Myślibórz, Robert Dudek – Starosta Myśliborski, Magdalena Szymczyk – dyrektor Muzeum Myślibórz, Rafał Skowron – dyrektor tamtejszej szkoły im. S. Dariusa i S .Girenasa oraz Witold Narkiewicz – przewodniczący szczecińskiej Mniejszości Litewskiej.

Leszek Wątróbski