Teatr Klasyki Polskiej – laboratorium wolności, pamięci i tożsamości

Po co nam teatr? Poza instytucjami religijnymi, teatr jest najstarszym i sprawdzonym przez tysiąclecia sposobem krzepienia wspólnoty ducha i pamięci kulturowej, co znajduje nadzwyczaj silne potwierdzenie w dziejach Polski.

Teatr jest sprawdzoną i szlachetną formą „kultury wyjścia z domu”, „kultury bezpośredniego kontaktu z innym”, którą należy wspierać. Jest sprawdzonym sposobem kultywowania pełni brzmienia języka i jego rozwoju.

Tworzony jest zawsze ku czemuś więcej niż rozrywka. Warto pamiętać, że w europejskim kręgu kulturowym zanim teatr stał się rozrywką był częścią kultu i ta jego „korzenna” faza nieustannie, w rozmaity sposób, przypomina się, zasila jego dzieła i wybrzmiewa w nich.

Nie ma w tym nic odkrywczego, że teatr jest również zjawiskiem przede wszystkim lokalnym. Tworzy się w niewielkim gronie znanych sobie nawzajem zawodowców (lub zaprzyjaźnionej grupy miłośników teatru!) dla rozpoznawalnej i świadomej siebie wspólnoty.

Istnieje konieczność pielęgnowania coraz bardziej zagrożonego, degradowanego brakiem wysokich wymagań artystycznych warsztatu aktorskiego i czasem już zapominanych umiejętności pozwalających uprzystępniać i przyswajać bogactwo dziedzictwa kulturowego polskiego teatru: zwłaszcza wiersza jako najwyższej formy mowy scenicznej; form i stylów ruchu scenicznego; historii obyczaju, w tym złożoności relacji do kostiumu czy rekwizytu.

Większą widownię dla teatru możemy pozyskiwać przez oferowanie jej treści wykraczających poza wąsko rozumianą aktualność (coś, co dziś jest ważne traci ważność jutro), której przeciwstawiamy realność treści – ponadczasową aktualność piękna, prawdy i dobra. Studiowanie tych treści, jest podstawą rozwiązywania aktualnych problemów naszej współczesności.

Ponieważ zaś istnieje potrzeba przewyższająca obecną ofertę teatralną, dotycząca prezentacji wartościowych utworów z zakresu polskiej dramaturgii klasycznej, w najwyższej możliwej zgodności z ich literą i duchem – 27 marca 2023 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego powołał do istnienia Teatr Klasyki Polskiej. Jest on odpowiedzią na tę potrzebę.

Klasyka łączy

Pierwsze z siedmiu założeń strategicznych poprzedzających program TKP opublikowany na stronach MKiDN brzmi: Klasyka łączy.

Klasyka to coś więcej niż współczesność. To nośnik pamięci i tożsamości, a zarazem sprawdzony instrument oglądu współczesności. Klasyka pozwala na naszą współczesność spojrzeć z dystansu, a jednocześnie wniknąć w jej niewidzialne zakamarki. Jak Teleskop i mikroskop jednocześnie. Sięgając po klasykę, odkrywamy, że w sobie właściwy sposób jest częścią naszej współczesności. Bez niej, bez punktów odniesienia, bez możliwości porównań, współczesność byłaby dla nas zabójczym chaosem.

Klasyka polska jest „pogłębioną lokalnością” naszej współczesności i punktem wyjścia do dialogu z innymi lokalnościami min nt. uniwersalności. Bez świadomości kim jesteśmy nie mamy szans w żadnym dialogu, jeśli jakikolwiek dialog można by wówczas podejmować. Bez świadomości tożsamości zbiorowej wspólnota staje się podatna na rozproszenie, degradację i podrzędność.

Bowiem klasyka łączy poszczególne elementy naszej pamięci w dom naszej tożsamości. Łączy przeszłość z teraźniejszością. Łączy pokolenia w odczuwaniu i rozumieniu człowieczeństwa. Wytwarza przestrzeń porozumienia, wspólnoty znaków, obrazów, uczuć i myśli. Krzepi kulturowe wspólnoty i otwiera je na dialog z całością dorobku duchowego rodzaju ludzkiego.

Wobec znaczącej dziś komercjalizacji kultury i bolesnej redukcji postrzegania oraz recepcji kultury i działań artystycznych do rozrywki – zaległości w przyswajaniu, a przede wszystkim związanej z tym obecności polskiej dramaturgii klasycznej na polskich scenach wydają się ogromne. Najrzadziej grane są teksty staropolskie i romantyczne. Już dziś wydają się trudne do realizacji scenicznych zarówno ze względu na ich trudny język (większość z nich jest pisana wierszem), na nikłą znajomość kontekstów historycznych i obyczajowych. Mówiąc inaczej – ze względu na brak warsztatu artystycznego. Są to jednak formy, których głębię treści, ich atrakcyjność, siłę oddziaływania na współczesną wrażliwość i inne wartości można rozpoznać tylko podejmując próby ich scenicznego urzeczywistniania.

Za najbardziej dotkliwy brak zespół TKP uważa brak zainteresowania współczesnych twórców dramatami Aleksandra Fredry, Stanisława Ignacego Witkiewicza i Sławomira Mrożka. Wszyscy trzej należą do najwybitniejszych twórców naszego języka i kultury. Łączy ich skrywany, manifestowany, a czasem odmieniany przez przypadki życia – lęk przed tym co egzystencjaliści nazywali absurdem istnienia. Łączy ich też krąg wartości wg którego myślą i czują.

Fredro, poeta i żołnierz, adiutant Napoleona w czasie jego wyprawy na Moskwę, słusznie uchodzi za największego polskiego komediopisarza, kumulującego w swej twórczości liczne wątki i kody naszej kultury od staropolszczyzny, przez romantyzm i rewolucję przemysłową aż do przełomu pozytywistycznego. W roku 230.rocznicy urodzin w całym kraju odbyły się 2 może trzy premiery jego sztuk, w tym jedna w Teatrze Klasyki Polskiej, który dziś ma w swym repertuarze 4 przedstawienia oparte o teksty Fredry.

Witkacy, filozof, teoretyk sztuki, twórca pojęcia „Czystej Formy w Teatrze”, pisarz, oryginalny malarz – autor ogromnej galerii portretów inteligencji polskiej 20-lecia międzywojennego, wreszcie rozpoznawalny dziś na całym niemal świecie jako prekursor teatru absurdu, podobnie jak Fredro splata w oryginalnym języku wiele barwnych nici polskiej tradycji. W roku 140. Rocznicy jego urodzin TKP przygotował 2 premiery wg jego tekstów.

Mrożek, późny wnuk Fredry i Witkacego jest dziś chyba najpowszechniej rozpoznawanym polskim twórcą dramatów na świecie. Jego dzieła, przetłumaczone na kilkadziesiąt języków, miały swoje premiery na najważniejszych scenach Europy, Ameryki i Azji. Napisane w drugiej połowie XX wieku, nie tracą dziś na sile, jako diagnozy zagrożeń wolności, prób degradacji człowieczego indywiduum i wartości scalających kulturę europejska. TKP ma w swym repertuarze trzy inscenizacje jego dramatów.

Teatr Klasyki Polskie prezentował swoje przedstawienia na 42 scenach w całej Polsce. Spotkaliśmy widownię żywo zainteresowaną naszą pracą. Rozmawiamy z kolejnymi 20 kontrahentami, animatorami kultury, którzy podejmują odpowiedzialność za jej charakter. Wszystkich zainteresowanych współpracą z nami zapraszamy na naszą stronę internetową www.teatrklasykipolskiej.pl.

Jarosław Gajewski

 

Źródło: DlaPolonii