Monte Cassino. Kotwica polskiej tożsamości

Rok 2024 to czas obchodów 80. rocznicy bitwy pod Monte Cassino, jednej z najkrwawszych i najcięższych bitew II wojny światowej. Mimo upływu lat, wydarzenie to pozostaje symbolem walki Polaków o odzyskanie Ojczyzny oraz wkładu Polskich Sił Zbrojnych w zwycięstwo aliantów.

Droga Polaków pod Monte Cassino wiodła przez łagry, następnie po polsko-sowieckiej umowie z 30 sierpnia 1941 roku przez Iran, Irak, Palestynę oraz Egipt. Polacy wcieleni do Armii Polskiej w ZSRR, a następnie przeformowani w 2. Korpus pod dowództwem gen. Władysława Andersa, powstały 21 lipca 1943 roku, weszli w skład brytyjskiej 8. Armii walczącej na froncie włoskim.

Walki o Monte Cassino, kluczowe na linii niemieckich umocnień flankujących drogę na Rzym, trwały od stycznia 1944 roku. Trzy pierwsze natarcia wojsk alianckich były nieskuteczne. Czwarte, pod koniec marca 1944 powierzono Polakom. W sztabie gen. Władysława Andersa przygotowano plan operacji wojskowej. 2 Korpus wszedł do natarcia rankiem 12 maja 1944 roku, po uprzednim nocnym przygotowaniem artyleryjskim. 12 maja o godzinie 7.00 rano Polacy ruszyli do boju. W krwawych walkach wsławiły się m.in. 3 Dywizja Strzelców Karpackich pod dowództwem gen. Bronisława Ducha, 5 Kresowa Dywizja Piechoty gen. Nikodema Sulika, 2 Brygada Pancerna gen. Bronisława Rakowskiego, 2 Grupa Artylerii płk. Ludwika Ząbkowskiego oraz inne jednostki, które wspólnie tworzyły 2. Korpus pod dowództwem gen. Andersa. Pierwsze uderzenie nie przynosiło rozstrzygnięcia, kolejne decydujące podjęto 17 maja i ono było przełomowe. Natarcie zmusiło Niemców do odwrotu. Rankiem 18 maja na ruiny benedyktyńskiego klasztoru wkroczył patrol 12 Pułku Ułanów Podolskich, a jego dowódca ppor. Kazimierz Gurbiel wywiesił proporczyk, który zastąpiła wkrótce biało-czerwona flaga.

Zdobycie Monte Cassino było jednym z kluczowych etapów w kampanii włoskiej. Walnie przyczyniło się do przełamania linia Gustawa i linii Hitlera w drodze na Rzym. To zwycięstwo – strategiczny sukces o kluczowym znaczeniu dla działań na froncie włoskim – stało się od razu jednym z symboli polskiego wysiłku zbrojnego ważnego dla polskiej tożsamości. Powstanie pieśni „Czerwone maki” w nocy 17/18 maja jest tego najlepszym przykładem.

Pielęgnowanie pamięci o bohaterach spod Monte Cassino to długotrwały proces i powinność kolejnych pokoleń. Obok nazwisk najbardziej znanych dowódców, musimy pamiętać również o szeregowych żołnierzach. Udział w niej wzięło ok. 50 tys. polskich żołnierzy. Niestety nie wiemy, ile polskich ofiar pochłonęła bitwa. Dotychczasowe dane mówią o 923 poległych, 345 zaginionych, blisko 3 tys. rannych. Ceną chwały Monte Cassino byli także zmarli już po bitwie w szpitalach wojennych we Włoszech oraz Wielkiej Brytanii, inwalidzi wojenni, a także weterani, którzy zmagali się z traumą wojenną i niejednokrotnie nie unieśli jej ciężaru, decydując się na odebranie sobie życia.

Bitwa o Monte Cassino stanowiła jeden z etapów walki Polaków na frontach II wojny światowej o odzyskanie wolnej i niezawisłej Ojczyzny. Dla tamtego pokolenia był to cel nadrzędny. Polscy żołnierze byli gotowi zginąć za kraj, którego mogli już nigdy nie zobaczyć. Mimo to, nie tracili nadziei na powrót. Ich postawa jest dowodem osobistej determinacji, a także siły polskiej tożsamości i umiłowania Ojczyzny.

Dziś pielęgnowanie pamięci o Monte Cassino pomaga zachować tożsamość i wzmacniać poczucie patriotyzmu. Konieczne jest, by to działanie było udziałem kolejnych pokoleń, w szczególności młodzieży. Jak to zrobić? Sądzę, że warto zacząć od Polskiego Cmentarza Wojennego na Monte Cassino. To miejsce absolutnie wyjątkowe, a wizyta tam już od pierwszych chwil skłania do pogłębionej refleksji.

To ważne, żeby wydarzenia przełomowe w życiu narodu, jak bitwa o Monte Cassino, były nie tylko elementem edukacji historycznej, ale przede wszystkim wychowania patriotycznego mającego za wzór najmłodszych 17-letnich uczestników walk. Historia bitwy o Monte Cassino zatem nie może być redukowana do sfery faktograficznej. Jej znaczenie związane jest z osobistymi historiami kilku pokoleń Polaków, którym nie było dane wrócić do wolnej Ojczyzny. Wielopłaszczyznowy wymiar bitwy składnia nas do zadumy, także nad aktualnymi wyzwaniami w kształtowaniu postaw patriotycznych. W tym kontekście bitwa o Monte Cassino nie jest zwykłym wydarzeniem historycznym, ale opowieścią o polskiej drodze do niepodległości.

Jadwiga Kowalska

 

 

Źródło: DlaPolonii