W aktualnej rzeczywistości MY – Sybiracy w dniach 29 – 30.06.2023 obchodziliśmy 95-tą rocznicę powołania Związku Sybiraków. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości młodzież urodzona na Syberii w 1921 roku powołała do życia Niezależny Akademicki Związek Sybiraków. Żołnierze 5 Dywizji Syberyjskiej w Katowicach w roku 1926 powołali Zrzeszenie Sybiraków. To dało podstawę do powstania w czasie obrad 29-30.06.1928 Związku Sybiraków.
W czasie Zjazdu 1.07.1928 r. honorowymi członkami związku zostali: Józef Piłsudski, Benedykt Dybowski i Wacław Sieroszewski. Marszałek Józef Piłsudski otrzymał legitymacje z numerem „1”. Pierwszym Prezesem zarządu Głównego został wybrany Antoni Anusz. Dzisiaj tą funkcje pełni Kordian Borejko.
II Wojna Światowa uniemożliwiła działalność Związku Sybiraków, podobnie było i po drugiej wojnie – ze względów politycznych PRL podporządkowany ZSRR – nie zezwalał działalności Sybirakom, ba nawet nie wolno było mówić, że było się – zesłańcem, czy deportowanym.
Większości Polaków, którzy jako żołnierze-sybiracy wyszli z armią Andersa z Rosji do Iranu i szli do Polski przez Tobruk, Monte Casino, Francję…, wielu nie doszło, a Ci co mimo wszystko wrócili często znaleźli się w więzieniach lub ponieśli śmierć. Wielu osiedliło się w różnych częściach cywilizowanego świata, w tym i w Australii. Na przykład potomni rodziny Kazimierza Andrzejewskiego, czy Stanisława Aszkiełowicza.
Rok 1988 był przełomowym dla Sybiraków. Powstanie Solidarności. Powolny rozpad ZSRR, odwilż polityczna, itp. dały nam szansę spotkań i rozmów na temat reaktywacji Związku Sybiraków. I tak np. we Wrocławiu, w Polskim Radiu z inspiracji redaktor p. Urszuli Lubeckiej, spotkaliśmy się 17. września 1988 – postanawiając o powołaniu Związku Sybiraków na Dolnym Śląsku.
W Warszawie 17.12.1988 następuje z inicjatywy Ryszarda Reiffa rejestracja Związku Sybiraków. W Polsce powstają Zarządy Oddziałowe i Koła Sybiraków. Nasze Koło powstało 24.04.1989 r. i przyjęło nazwę „Koło Fabryczna” z 1187 członkami. Dzisiaj jest nas 157.
W Kole ubywa Sybiraków, a przybywa wdów po Sybirakach (11), ale i mamy kolejne pokolenia (2), w tym jedną Polkę mieszkającą w Australii. Wg informacji Prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków p. Kordiana Borejszy, jest nas już tylko ok. 15 000 zrzeszonych w 173 kołach i oddziałach związku.
Z każdym rokiem jest nas Sybiraków coraz mniej. Dlatego też dążąc, aby nie było „trzech zdań w rozmowie 2 Polaków” – staramy się przestrzegać przyjętego hasła: „Pamięć Zmarłym – Żyjącym Pojednanie”. Nasze przeżycia związane z zesłaniami na Syberię i tam pracą nie tylko katorżniczą, ale i niewolniczą pozbawioną wszelkich praw, zachować dla potomnych, czyli „Dzieje XX wieku zachować od zapomnienia!”.
Aby spełnić powyższe stwierdzenia, MY – Sybiracy:
– spotykamy się z dziećmi i młodzieżą w szkołach, przekazując Im swoje przeżycia, spostrzeżenia i realia życia w niewoli, jako osoby pozbawione praw ludzkich – osobiście odzyskałem w 1998 r. pismem z Litwy!
– budujemy muzea np. największe i jedyne tego typu może w świecie Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku oraz kaplice poświęcone pamięci osób, na zawsze pozostałych na Syberii np. Kaplica Sybiraków w „Albertówce” w m. Jugowice.
– budujemy pomniki np. Pomnik Zesłańcom Sybiru i tworzymy tablice pamiątkowe w szkołach, kościołach, itp. oraz nadajemy nazwy szkołom, ulicom, skwerom ze słowami, np. Zesłańcy, Sybiracy, itp. – które kojarzą się z zesłaniem lub deportacją.
– piszemy swoje wspomnienia, jak i wypowiadamy się w różnych środkach masowego przekazu. Przykładem może być wręczenie przez dyrektora Muzeum Pamięci Sybiru prof. dra. hab. p. Wojciecha Śleszyńskiego naszemu Sybirakowi p. Marcinowi Stecykowi 16.06.2023 we Wrocławiu listu gratulacyjnego z okazji nominacji do Nagród Historycznych Polityki 2023, za książkę pt.: „Nad rzekami Syberii. Pamiętnik chłopca z lat 1940-1946”. Książka została wydana w trzech językach: polskim, angielskim i hiszpańskim.
Ponadto dla uczczenia naszych masowych zsyłek (I-sza 10.02.1940, II-ga 12/13.04.1940, III-cia 28/29.06.1940 i IV-ta 21.06.1941 – łącznie zesłano ponad 1.5 mln obywateli Polski, przy czym pamiętajmy że III i IV to były masowe wysiedlenia w okresie maj-czerwiec, a podane daty – to jako symbolika), a napaść ZSRR na Polskę w dniu 17.09.1939 obchodzimy jako: Światowy Dzień Sybiraka (ustanowiony w 1991). W tych dniach staramy się uczestniczyć razem z żołnierzami Wojska Polskiego, harcerzami i uczniami z Pocztami Sztandarowymi przy ważnych miejscach, poświęconych Zesłańcom i Żołnierzom, którzy zginęli w latach 1939 -1956.
Sybiracy z Koła Fabryczna we Wrocławiu, do którego należę od 1990 roku, chociaż uczestniczyłem w pierwszym spotkaniu 17.09.1988, a któremu prezesuję od 2018, nie zapomnieli o historii zbrodni zarówno niemieckich, jak i bolszewickich. Szczególnie, gdyż sami to przeżyli. W naszym przypadku tym bardziej, że po powrocie do kraju nie można było na temat poniewierki w różnych rejonach ZSRR – mówić. O ile Niemcy przeprosili i wypłacili „jakieś” odszkodowania za pracę w czasie wojny w Niemczech, chociaż o reperacjach za zniszczenia w II w. św. nie chcą na dzień dzisiejszy rozmawiać, to ZSRR, a obecnie Federacja Rosyjska nawet o tym nie myśli, ba dalej w sposób imperialny patrzy na Zachód. Przykładem może być wywołana wojna z Ukrainą i incydenty na granicy polsko-białoruskiej.
Członkowie naszego Koła ufundowali i opiekują się tablicami pamiątkowymi w Kościele pw. św. Elżbiety (Grabiszyńska 103), urnami z ziemią pobraną z miejsc zesłania i walk żołnierzy, podczas II w. św. znajdujących się w tzw. kolumbarium przy Ołtarzu Matki Bożej Królowej Polski (Wrocław-Złotniki, Wielkopolska 3-5) oraz Kaplicą Sybiraka w „Albertówce” ks. prof. dr. hab. Franciszka Głoda – naszego Kapelana (Jugowice, ul. Górna 9a).
Aktualnie Zarząd Koła Fabryczna podjął decyzję o wykonaniu „Płaskorzeźby” z marmuru i umieszczenie jej w Kościele pw. Opatrzności Bożej we Wrocławiu na Nowym Dworze w niedawno wybudowanej świątyni. Na dzień dzisiejszy mamy wykonany wstępny projekt i przekazany wykonawcy do doboru właściwych kolorów marmuru (firma K.M.K. Marmur-Granit Sp. J. z Gierałcic) oraz – chodzi o czytelność napisów i twarzy oraz wszelkie ustalenia z proboszczem parafii, ks. Krzysztofem Hajdunem – odnośnie miejsca posadowienia „Płaskorzeźby”.
Wg kosztorysu przedstawionego przez firmę koszt wykonania „Płaskorzeźby” i posadowienia w kościele, wnęka z lewej strony ołtarza, wynosi 50 000 + VAT. Mam nadzieję, że jeszcze w Australii żyją Sybiracy, którzy wyszli z ZSRR z armią Andersa, czy też wyjechali w latach 80-tych i późniejszych oraz Ich potomkowie. Właśnie do Nich zwracam się z prośbą o dofinansowanie naszego przedsięwzięcia. Informacje, pod datą 16.04.2023, można będzie znaleźć na naszej stronie internetowej www.sybiracy.wroc.pl, wpisując: WROCŁAW KOŁO – FABRYCZNA – ZWIĄZEK SYBIRAKÓW, szczególnie gdy rozpoczniemy montaż.
Darowizny proszę wpłacać na konto w banku SANTANDER BANK POLSKI S.A. NR 30 1090 1522 0000 0000 5201 9067 z dopiskiem: KOŁO FABRYCZNA PŁASKORZEŹBA. ADRES: Związek Sybiraków, ul. Pomorska 51/53/3, 50-216 Wrocław
Wszystkim darczyńcom serdecznie dziękujemy.
Antoni Tunkiewicz
Prezes Zarządu Koła Fabryczna
USD 
AUD 
EUR 
GBP 
