Piłsudski. Dla Polski żyć

Odcinek IV

W 1914 roku w lipcu, wybucha I wojna światowa. Poetycka modlitwa Mickiewicza o wojnę powszechną ludów, która ma przynieść cierpiącej Polsce wyzwolenie — spełniła się. Wojna w Europie, to szansa na niepodległość Polski. I brygadier Piłsudski jest przygotowany strategicznie na taką sytuację. Nie sposób tu nie napisać, czego w filmie nie umieściłem, że Piłsudski w lutym 1914 roku w Paryżu wystapił z obszerną prelekcją, która jasno wykładała jego przewidywania, co do losów I-ej wojny i szans Polski. To było „jasnowidztwo”, prognoza polityczna które spełniła się całkowicie, w odróżnieniu od oczekiwań Dmowskiego, oczekującego zwycięstwa Rosji. Dopiero później przywódca endecji zmienił swoją orientację. A cóż wobec tego powiedział Piłsudski? Otóż był on przekonany, że w czasie konfliktu do związanej przymierzem z Rosją Francji przyłączy się Anglia, a jeśli te siły będą niedostateczne wobec Niemiec i Austrii, prędzej czy później stanie po ich stronie Ameryka.

Taki miał być obrót wydarzeń: „Rosja będzie pobita przez Austrię i Niemcy, a te z kolei będą pobite przez siły anglo-francuskie, lub anglo-amerykańsko farancuskie. Europa Wschodnia będzie pobita przez Europę Środkową, a Środkowa przez Zachodnią. To wskazuje Polakom kierunek działań… W pierwszej fazie wojny jesteśmy z Niemcami przeciw Rosji. W drugiej, końcowej jesteśmy z Anglią i Francją przeciwko Niemcom” — powiedział (Jerzy Łojek, Kalendarz historyczny, 1994). Na tej logice w Piłsudski oparł swoje działania w czasie wojny. Przez pierwsze dwa lata idzie z Niemcami i Austrią, w roku 1917 odmawia dalszej współpracy, wywoła konflikt i internowanie Legionów, a sam znajdzie się w niemieckim więzieniu w Wesel, potem w Magdeburgu. Tymaczasem z członków Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich tworzy w Galicji, w sierpniu 1914 roku Pierwszą Kompanię Kadrową. Z Pierwszej Kompani Kadrowej, czyli zalążka Legionów powstaje I Brygada, pozostająca wyjątkowo, co brygadier wynegocjował z Austriakami, pod komendą Piłsudskiego. I-sza Brygada była jednostką elitarną i bez przesady, chyba najinteligentniejszą armią świata, uważa pisarz i filozof Bohdan Urbankowski. W większości byli to pisarze, literaci, artyści, malarze, aktorzy i rzeźbiarze, później wytrenowani żołnierze i oficerowie. Wszyscy wierni walce o Polskę.

Początki legionów były bardziej niż skromne. Austriacy nie grzeszyli szczodrobliwością. Podarowali stare karabiny i uniformy odrzucone przez wojsko austriackie. Amunicję, często niepasującą legioniści musieli chować w spodniach i kieszeniach koszul. Nie było artylerii, karabinów maszynowych, kuchni polowych, środków telekomunikacji. Dawno już zniknął blask polskiej husarii. Na początku ułani Piłsudskiego mieli tylko trzy konie, a kilku optymistów niosło na ramionach same siodła, mając nadzieję, że ktoś im te konie podaruje. Ale wojsko, żołnierz, broń, koń, to nie wszystko. Żołnierze muszą mieć etos, niezłomną wolę walki i siłę moralną! I o to Piłsudski bardzo dbał. Wierzył, że wielka siła moralna pomaga w osiągnięciu zwycięstwa. We wrześniu, również tegoż roku, w oparciu o członków Związku Walki Czynnej i Drużyn Strzeleckich organizuje w Warszawie tajną, Polską Organizację Wojskową, działającą w zaborze rosyjskim.

W grudniu żołnierze I -ej Brygady dalej walczą, teraz w okopach pod Łowczówkiem. Zaczynają śpiewać „Bóg się rodzi”. Polacy, wcieleni do armii rosyjskiej po drugiej stronie okopów podchwytują słowa i rozbrzmiewa polska kolęda. Strzelają do siebie. To bratobójcza walka! Syn do niewoli bierze ojca. Polska tragedia! Zginęło 90 żołnierzy i 38 oficerów. Pięć ataków przeprowadzonych przez Polaków zablokowało jednak postęp wojsk rosyjskich. Za męstwo wykazane w walce, austriackie dowództwo przyznaje Polakom sześć złotych oraz kilkadziesiąt srebrnych i brązowych medali. Następna bitwa pod Kostiuchnówką. Najkrwawsza! Piłsudski dowodzi osobiście i walczy w pierwszym szeregu. Żołnierze Legionów w liczbie 5500 walczą przeciwko 13-stu tysiącom Rosjan. Pozbawieni są artylerii i łączności. Straty Polaków wyniosą około dwóch tysięcy żołnierzy. Łza się w oku kręci! Sama I-sza Brygada straci pięciuset żołnierzy, włączając 30-stu oficerów. Rosjanie zwyciężyli, ale Legiony zapobiegły przełamaniu frontu. To pozwoliło państwom centralnym na przejęcie strategicznej inicjatywy. Za poświęcenie i zdolności dowódcze Brygadier Piłsudski otrzymuje od Austriaków Order Żelaznej Korony. Walczyli w służbie austriackiej przeciw Rosjanom za naszą wolność!

Ogółem w armiach zaborczych walczyło do trzech i pół miliona Polaków. O tym trzeba pamiętać! Tragiczna polska historia! Ale nie mogło być inaczej! Walczyli, ginęli, czasem zwyciężali.

Piłsudski pilnie obserwuje międzynarodową sytuację. Mocarstwa słabną. Cesarze, Franz Józef i Wilhelm II reorganizują wojsko do walki z Rosją. Niemcy chcą, by polskie jednostki złożyły przysięgę na wierność. Mają być wcielone do niemieckiego Polnische Wehrmacht. I tu właśnie widać strategię Piłsudskiego. Chce już odciąć się od przegrywających sił centralnych i zaleca swoim legionistom, by nie składali przysięgi. Ryzykuje! W konsekwencji część legionistów wierna Piłsudskiemu zostaje internowana do obozów, a Piłsudski jest oskarżony o bunt. Grozi mu pluton egzekucyjny. Na szczęście, skończy się na uwięzieniu w twierdzy w magdeburskiej… ale „nad głową stał kat. Nigdy nie byłem pewny życia” — napisze później w „Pismach”.

Nadszedł 11-y listopada 1918 rok. To wspaniały dzień dla świata i dla Polski! Skończyła się I wojna światowa. Zaborcy ziem polskich – Rosjanie, Austriacy, Niemcy muszą opuścić terytorium Polski. Opuszczają i wywożą, co się da, nawet latarnie.

Po 126 latach nieistnienia państwa, Polska odzyskuje niepodległość! Euforia, szał radości ogarnia ludność polską. Jest Wolność i Niepodległość! Ale jest to kraj „upiór”, jak napisał jeden z historyków. Kraj z trzema różnymi systemami administracji, kompletnie zniszczony i zdewastowany przez okupantów, zabiedzony i głodny. Dzieciom brakowało nawet mleka. Na pomoc przychodzi szlachetny Ignacy Paderewski, nasz kompozytor i pianista, późniejszy premier. Prawie od początku wojny zakłada różne fundacje, by pomóc ofiarom walk i głodującym Polakom. Nie było to łatwe zadanie, o czym w osobnym artykule postaram się opisać. Postawa patriotyczna wielkiego artysty i filantropa, ukochanie Polski wyrasta ponad przeciętność. Spotyka się z Józefem Piłsudskim. cdn.

Andrzej Siedlecki

PS: obejrzeć wersję filmową „Piłsudski. Dla Polski żyć”? Napisz do: nagrania@andrzejsiedlecki.pl
Zwiastun filmu: https://www.youtube.com/watch?v=q4I6461X-2o