W 60 rocznicę węgierskiego października 1956 roku odsłonięto w Szczecinie, na Jasnych Błoniach, w dniu 9 grudnia, pomnik „chłopca z Pesztu” (dzielnica Budapesztu). Drugi taki sam odsłonięto wcześniej na Węgrzech, w budapeszteńskiej dzielnicy Csepel, w październiku br.

Dlaczego w Szczecinie? Było to bowiem podziękowanie za naszą (szczecińską) pomoc oraz zbiórkę pieniędzy, leków, środków opatrunkowych i trwałej żywności dla ofiar budapeszteńskich wydarzeń 1956 roku. Mieszkańcy naszego miasta odpowiedzieli na apel Węgierskiego Czerwonego Krzyża, proszącego o dostarczenie krwi dla tych samych. Odzew był olbrzymi. W całej Polsce zgłosiło się wówczas 12 tys. osób chcących oddać potrzebującym swoją krew.

30 października, pod hasłem Polak-Węgier dwa bratanki, „Kurier Szczeciński” rozpoczął zbiórkę darów. Podobną akcję ogłosił również „Głos Szczeciński”. Następnego dnia, w obu redakcjach, zrobiło się tłoczno. Główny transport Węgrom w potrzebie wyruszył ze Szczecina trzema ciężarówkami 17 grudnia wieczorem sprzed siedziby Komitetu Pomocy Węgrom przy al. Wojska Polskiego.

* * * * *

Pomnik „Chłopca z Pesztu” w Szczecinie, powstał z inicjatywy posła Zgromadzenia Narodowego Wegier – Szilarda Nemetha, ufundowała Rada XXI budapeszteńskiej dzielnicy Csepel, na znak solidarności i wdzięczności narodu węgierskiego za pomoc Szczecina okazaną jej mieszkańcom. Tego samego też dnia, na pl. Solidarności, odbyło się otwarcie wystawy 1956. Polska-Węgry. Historia i pamięć, a wieczorem, w Filharmonii im. M. Karłowicza, miał miejsce koncert symfoniczny Gergely Bogányi gra Chopina. Wcześniej, premierowo, wyświetlono też film Szczecin–Budapeszt 1956 (wyprodukowanego na zlecenie Oddziału IPN w Szczecinie), wprowadzający w historyczne już wydarzenia z roku 1956, ze szczególnym uwzględnieniem wątku szczecińskiego. Dodatkowo, też na zlecenie Oddziału IPN w Szczecinie, została przygotowana pamiątkowa ulotka, którą rozdawano gościom koncertu.

Na tablicy informacyjnej, znajdującej się przed pomnikiem na Jasnych Błoniach czytamy m.in., iż nawiązuje on do wydarzeń Rewolucji Węgierskiej z przełomu października i listopada 1956nrokou, w trakcie której Węgrzy podjęli walkę zbrojną, żądając demokratyzacji życia politycznego, suwerenności i niepodległości kraju. Powstanie narodowe zostało krwawo stłumione przez wojska sowieckie. W walkach zginęło ok. 2700 Węgrów, 19 tys. zostało rannych, zaś niemal 200 tys. musiało uciekać z kraju. Ponad 22 tys. osób osadzono w więzieniach, a ok. 225 stracono. Jesienią 1956 roku Polacy w geście solidarności, zaangażowali się w pomoc narodowi węgierskiemu, przekazując krew, medykamenty, żywność i artykuły pierwszej potrzeby. Dary ze szczecina przekazano do robotniczego Csepel – XXI dzielnicy Budapesztu. Na pamiątkę tego wydarzenia polskie i węgierskie władze samorządowe w 2016 roku ustawiły bliźniacze pomniki w Szczecinie i Csepel. 

Koszt realizacji pomnika „chłopca z Pesztu” poniosła strona węgierska.

Tekst i zdjęcia Leszek Wątróbski